THƠ CỦA BỘ LẠC TÀ RU

Các cụ nói : Thơ có cùng rồi sau mới hay ! Quả đúng vây . Nhiều người đã từng sống trong những hoàn cảnh khó khăn , o ép , buồn bực nên có những tâm trạng âm u , buồn dai dẳng , nhớ loăng quăng, mơ mộng lều bều ... ! NHững người này chắc đã hơn một lần hứng thơ bị tịt ! Bị tịt vì nút lọ bị đóng hay cảm giác bị treo lơ lửng giữa vòm trời đen kịt , không thể với tay hái xuống ! mà khi thoát ra được khỏi vùng trời đó thì hứng thơ như vạn ngọ vô cương cứ thế tuôn tràn ra ngón tay mỏi mệt , ngọn bút mốc meo và tâm hồn hoang mạc . Hứng thơ cứ thế , qua cánh đồng cổ mộ , qua chùa tháp quay lưng , trở về những căn lều thở dài . Và rồi những " biệt thự hoang thơ đó ( không phải những nhà thơ ) cứ tuôn tràn ra những tâm trạng , những cảm nghĩ , những lất lây của những con người nửa người nửa ma một phần ba thần thánh ấy . Tôi muốn nói đến những tuyệt phẩm thi ca của gần nửa thế kỷ qua của những con người bộ lạc TÀ RU Khi mà thế sự đã lắm lời thì các chàng thi sĩ lại kiệm ngôn , trở về thì thào với chính mình , hoặc viết lăng nhăng để lại cho đàn sau . Nhưng chính vì ý tại ngôn ngoại ( nghề của chàng mà ) nên ta đọc thấy ở những chàng này những thống khổ mơn trớn , , những an ủi trêu ngươi và những tỏ tình giựt mắt . Trong một tâm hồn lấn cấn , mâu thuẫn , chàng thi sĩ có một chút hơi Thiền trong góc tim , đã tìm thấy tình yêu giữa rừng khuya tàn bạo Nhưng ánh mắt không căm thù đã cháy Vì yêu em trên cây lá đọng sương mai TS Sự cao cả của thi sĩ là trong cái tầm thường hèn yếu của rừng khuya , đã hướng tới một tình yêu rất thiền ! Mười năm trời lang thang trong dằn vặt , thi sĩ không ngừng nhớ về quê hương đau khổ : Mười năm sau anh băng rừng vượt suối Tìm quê hương trên vết máu đồng hoang Chiều khói nhạt như hồn ai còn hận tủi Từng con sông , từng huyết lệ lan tràn TS Trước sự thúc vào be sườn thi sĩ đòi thơ , chàng đã cởi áo thầy tu , bước chập chờn heo hút giũa tiếng gọi ma thiêng đó Ai tóc trắng hững hờ trên tuyết lãnh Bước chập chờn heo hút giữa chiều sương TS Trong khi bị những hạt mưa cứ cứa mãi vào hồn , Khoa Hữu không thể nào tịnh tâm được , ông chỉ thở dài đưa tay vuốt vuốt vào khoảng không , không biết là vuốt nước mưa hay vuốt mắt cho người hay tự vuốt mắt cho mình : Ngón tay vuốt mãi bàng hoàng Tóc ta còn nắm cỏ hoang trên đầu Ngồi chờ mưa tạnh kiếp sau Nén nhang mưa thắp chiều sâu mộ phần Ôi ! Những ngày mỏn hơi trong ngõ hẹp , thiếu sụ an ủi của ả Phù Dung , hẳn Vũ Hoàng Chương đã nghĩ đến những giây phút ( tôi nhấn mạnh giây phút chứ không phải tháng ngày ) hạnh phúc bên chén cơm khô ít ỏi : Ngày tới bữa ăn càng nhớ vợ Đêm về giấc ngủ lại thương con VHC Còn nhớ tới vợ con là còn tỉnh táo và còn yêu đời (?) Nhắc đến vợ con , không thể không nhớ tới Hoàng Hưng : Bàng hoàng biết thực hay mơ Bừng con mắt dậy nát nhừ ruột gan Nửa đời sự nghiệp tan hoang Con là còn lại với ngàn năm sau Trời ơi , xin chớ hại nhau Cha xin gánh hết thương đau kiếp này HH và khi nhắc tớ cơm , ta thấp nghẹn nghẹn khi một tác giả vô danh đã tả một chén cơm đổ xuống : Xuất cơm tôi một hôm đánh đổ Tôi còn đương đau khổ nhìn theo Thì nhanh như một đàn heo Bốn năm đầu bạc giẫm trèo lên nhau Bốc ăn một lúc sạch làu Miêng cơm , miếng đất , làu bàu chửi nhau Vô danh Và cũng cái ông Hoàng Hưng kia lại chan nước mắt vào cơm và ... nghẹn : Nhai miếng cơm khô giữa nắng Trệu trạo trong mồn nuốt khó trôi Bạn giục ăn nhanh không người mắng Bỗng nghẹn lưng chừng nước mắt rơi H.H. Cũng có người không nhớ những bữa ăn mà lại nhớ đến những giấc mơ , giấc mơ được ăn thịt : Tôi hãy tưởng tượng một hôm tôi được ăn thịt Tôi vui vẻ cười Trần vàng Sao Có những người trong hoàn cảnh ẻo ẹo , chẳng ra ngô khoai , chẳng là sáng tối , chẳng chiều bước người , khiến người ta nửa khóc nửa cười , lại sinh tâm nổi loạn , muốn cười cùng Phật Tổ , muốn bá cổ Diêm Vương , nói tóm lại là những chàng muốn phá bĩnh ... và ngông tới bến ... tỷ như Liêu Tiên Sinh muốn uống rượu say rồi cùng bạn ... " kéo bé đi đái rong " Đó là cái ngông tự phát , không có ai chỉ đạo . Cái ông Liêu Tiên Sinh này không biết là say hay tỉnh mà ông tả cảnh âm dương lộn tùng phèo : Quần thần mặt mũi như trâu ngựa Quân lính sai nha khác tính người Quan lại tham tiền nên tối mắt Dân đen có miệng phải câm lời Dưới trên một lũ y khuôn đổ Có mắt nhưng mà chẳng có ngươi không biết là ông chán nhân gian tới cỡ nào mà ông xuống cõi âm tới ... ba bận lận . Một bận chính tay Diêm Vương viết thiếp mời : Trộm cướp nhóm bầy xanh ngắt mặt Nhà tu từng lớp nín khe hơi Âm ty chẳng khác gì nhân thế Cũng lắm hoa thơm lắm bọ giòi Liêu Tiên Sinh Ngông đến thế ... thì cụ Tản Đà cũng chào thua Một nữ cư dân bộ lạc là bà Cao Mỵ Nhân , một người mà tôi rất ái mộ . Bà không có giọng than vãn oán hận nhiều , và gần đây bà lại càng làm thơ tình cảm nhiều . Nhưng đọc hết thơ bà ta vẫn thấy nhiều câu phảng phất vẻ đẹp của núi rừng bộ lạc: Chưa hề thấy một làn mây Chỉ toàn sương tỏa khói bay mịt mù Tháng ngày ảm đạm màu thu Lá hoa cây cỏ mơ hồ đi hoang Xòa diêm xem giấc hồng hoang Xa xăm tiếng dế gọi đàn chiên xưa và cư dân dù nam hay nữ cũng vang vọng bên tai câu hỏi của lửa chiến chinh : Chị đứng bên song hay đóng cửa Cửa nào khép kín được cơn mê Đang vùng vẫy hỏi thời binh lửa Ai thắng ai thua sớm trở về C.M.N. Cao thoại Châu , một cư dân bộ lạc , tuy không nhiều thâm niên , nhưng đã là TÀ RU thì đều có tâm trạng không thần thánh hóa chàng chiến tranh và rất không ưa trò chơi đánh đấm Biển coi thế mà dìm người xuống đáy Cướp của nhau sự sống tự ông trời Người coi thế mà không hơn như vậy Giết nhau xong còn vỗ tay cười Chàng nhạc sĩ tình yêu nổi tiếng một tho72iCung Trầm Tưởng khi nhập vào bộ lạc cũng đem nàng Diva của chàng nhập vào với tuyệt bích đau thương Đau thương nhuốm mắt em kỳ ảo Ngời tỏ lưu ly tuyệt bích hồn Ôi ! Tâm hồn người Tà Ru , ta không mổ xẻ để kiểm điểm được , nhưng ta vẫn có thể cảm thông cùng họ . Những con người rất quý trọng phần hồn , họ không muốn ai " lục lọi " tâm hồn họ : Chúng ta bực mình khi thấy người khác Lục lọi đồ đạc của mình Có lý nào chúng ta lại làm thinh Khi người ta lục lọi một thứ Quý hơn đồ đạc Quý hơn cả tự do Đó là tâm hồn con người Nguyễn hữu Nhật Vũ Hoàng Chương hẳn không thích cái sự nhòm ngó vào tâm hồn con người , nên ông mượn bức tranh gà lợn để lộng ngôn thành những câu thú vị : Rằng vách có tai thơ có họa Biết lòng ai đỏ mắt ai xanh Mắt gà huynh đệ bao lần quáng ..... Nói chung người của bộ lạc này đều buồn , buồn vì thân phận , gia cảnh và môi trường chung quanh : Trẻ con đói xanh như tàu lá Cày bừa phụ nữ đảm đang Chốn thôn trang vắng bóng trai làng Giấy báo tử rơi đầy mái rạ Buồn tất cả Chỉ có cái loa là vui Vô danh Đã buồn , rất buồn , nhiều buồn và dĩ nhiên là sở hữu nhiều đêm trắng : Đêm hãi hùng Ta ở đâu đây Đêm không chợp mắt chờ sáng Sàn xi măng vảy ghẻ rụng đầy Hoàng Hưng vì sở hữu nhiều đêm trắng như thế nên kéo theo sự sợ hãi luôn đeo bám lên gáy , lên vai : Người về từ cõi ấy Giữa phố đông nhồn nhột sau gáy Một năm sau còn nghẹn giữa cuộc vui Hai năm còn mộng toát mồ hôi Ba năm còn nhớ một con thạch sùng Mười năm còn quen ngồi một mình trong bóng tối Một hôm có kẻ nhìn trân trối Một đêm có tiếng bâng quơ hỏi Giật mình Một cái vỗ vai Hoàng Hưng bài thơ người về này đã nhận được một giải thưởng , không biết tác giả có vui không ? Ôi ! Một sự vui trên nỗi buồn ! Nhưng buồn nhất là rừng cỏ ngượng ngùng , sơn hà rét buốt và đêm trường tê dại Xuân đây rừng núi vạn trùng Đồng hoang cỏ dại ngượng ngùng đâm bông Hạ đây nắng rực lửa hồng Bắt người đổ lệ tưới đồng cho xanh Thu đây thôi hết chuyện tình Bỏ nàng thui thủi một mình sao đang Nhác trông hai sắc xanh vàng Sắc xanh mồ cỏ sắc vàng màu da Đông sang rét buốt sơn hà Khói sương cũng trắng như là vải tang Trần Minh Hải Nếu Trịnh công Sơn gọi tên bốn mùa thì người Tà Ru bị bốn mùa trù ẻo . Tiếng Đỗ Quyên của ông Trần Minh Hải đã kêu suốt bốn mùa khiến ông rớt từng đoạn xương : Nghe như rơi rớt xương từng đoạn Tuyết rụng từng bông trắng mái đầu và ông Hóa cột đèn tôi đứng khóc trong mưa Cũng như Nguyễn Du , Trần Minh Hải rất thâm cảm nỗi đau của đàn bà . Người đàn bà lấy chồng trong bộ lạc tà ru có nhửng nỗi đau ứ máu trong tim , muốn xé trời gào thét cho đến khi tê lòng trước bia mộ , trước lóng xương xủa chồng : đi lấy xương chồng Về anh nhé bàn tay em mở lối Đây đàn con đang đợi thắp hoa đèn Bao năm dài mái tóc vẫn còn đen Anh vẫn trẻ trong lòng em mãi mãi và cắt tóc để lại bên mộ chồng Nửa khuya chợ thấy mơ màng Bông lau hóa hiện tóc chàng bạc phơ ......... Anh nằm rét gió lạnh xương Lá khô đắp mặt cỏ vàng ủ thân ......... Hồn anh nương ngọn cỏ may Bông nghiêng chiều gió theu đầy áo em ......... Tóc em xin gởi lại người Buộc lên bia mộ giữa trời heo may Trần Minh Hải Nhưng ở đời dường như luôn có những mâu thuẫn , những ý nghĩ chạy suôi lên ngược . Giữa những oán hận có những bao dung , giữa những sầu thương có những hy vọng . Và các thi sĩ hay hốt nhiên có những câu hỏi và những mong ước bâng quơ . Nếu Tuệ sĩ có những câu đau đớn : Bóng tối vương đầy đôi mắt sâu ..... Giấc mơ không kín dãy song tù thì ông cũng có những câu mơ mộng : Cho ta chút nắng bên song cửa Để vẽ hình em theo bóng mây Đoàn viết Hoạt sống trong quán trọ : Trong quán trọ này Giữa bao la trời đất Và hiu quạnh lòng người Ta như nghe thấy Từng ngọn gió mùa Đông Bắc bị gió Động Bắc quất rát da rát thịt , và bị cơn lốc xoáy : Như cơn lốc cuốn vào vòng đáy thẳm Vào vưc sâu im vắng đến vô cùng nhưng ôn vẫn muốn truyền đi ngọn lửa sưởi ấm Nguyện đem sưởi ấm lòng nhân thề Cho đời bừng nở đóa từ tâm Đoàn viết Hoạt TRong khi Tô Thùy Yên , bậc thầy của dùng chữ và đặt câu , đưa ra những câu hỏi trừu tượng , siêu thực : Đã hơn thế kỷ mòn trông đợi Mù mịt giang sơn rẽ lối hoài Trời cao không lẽ quay lưng mãi Thức dây đi nào gỗ đá ơi thì Tú Kếu , bậc thầy của thơ chém treo ngành lại đi tới chỗ phá chấp , buông xả trong những ngày cuối đời . Chàng đã bỏ lại những nỗi buồn ở sau lưng : Ôi những buồn chất ngất Trôi sạch tự khi nào để vung tay vừa đi vừa hát : Hãy cứ đi trên đường Cất tiếng ca cùng gió và: Gối đầu lên đá nhìn trăng sáng Rừng núi sương mù ướt chẳng hay Tú Kếu Nhưng Khoa Hữu không có cái xả buồn cuối đời như Tú Kếu , ông buồn cho đến cuối đời , nhưng ba phần buồn tự mình , còn bẩy phần buồn ... nhân thế ! Chị của ông ( bài chị tôi ) cũng chỉ là một điển hình của thời thế : Bước chân đất trượt trên oan nghiệt Đường xa từng vết xước trong hồn Lăn lóc hết thời lăn lóc hết Cánh tay còn níu nỗi tang thương ......... Đôi mắt chị quầng đen thời thế Nghĩa cố hương là nghĩa lưu đày Giọt lệ lăn hết thời thơ trẻ Ngậm ngùi như những bụi mưa bay rồi lan man ông buồn cho Hà Nội : Hỏi ngàn năm đã nghe chưa Gọi ngàn năm dội tiếng thưa tuyệt tình và Huế : Ta về ta với trời xanh Lòng ta đã vấn mấy vành khăn sô Tự chiêm bao đến bây giờ Huế ơi , máu thắm những tờ sử xanh dến Sài Gòn : Ta về mây phố về chưa Mắt trông chớp bể vai mưa đầu nguồn Về như sương khói hoàng hôn Lao đao cơn gió ngõ buồn trăm năm Về nghe đường đá ăn năn Hàng cây sám hối nhà oan khuất người Ba trăm năm Sài Gòn ơi Bãi dâu đất lở cát bồi phù du Về ta một bóng thiên thu Áo che trời rộng lòng như sông này Môi đoạn tình uống chẳng khuây Một ly cố quận rót đầy oán sâu Về bôi mặt nhọ tìm nhau Hỏi trăng xưa khuyết Hỏi châu ngọc chìm Khoa Hữu Cuối cùng , vị thượng tọa của bộ lạc đã buông xả trong máu lệ bi thương , đã phá chấp trên phím dương cầm hay máu xanh , đã đạt đạo giữa rừng khuya nằm đợi bóng sao mai , và rất thiền khi nghe tiếng ve sấu ở trường sơn HỒN AI ĐÓ Tiếng ai khóc trong đêm trường uất hận Lời ai ru tràn máu lệ bị thương Hồn ai đó đôi tay gần sờ soạng Là hồn tôi tìm dấu cũ quê hương Ai tóc trắng sững sờ trên tuyết lãnh Bước chập chờn heo hút giữa chiều sương Viên đá nhỏ mấy nghìn năm cô quạnh Hồn tôi đâu trên dấu vết hoang đường T.S. MỘT BƯỚC ĐƯỜNG Một bước đường thôi nhưng núi cao Trời ơi mây trắng đọng phương nào Đò ngang neo bến đầy sương sớm Cạn hết ân tình nước lạnh sao ? Một bước đường xa , xa biển khơi Muôn trùng sương mỏng nhuộm tơ trời Thuyền chưa ra bến bình minh đỏ Nhưng mấy nghìn năm tống biệt rồi Cho hết đêm hè trong bóng ma Tàn thu khói mộng trắng ngân hà Trời không ngưng gió chờ sương đọng Nhưng mấy nghìn sau ố nhạt nhòa Cho hết mùa thu biệt lữ hành Rừng thu mưa máu dạt lều tranh Ta so phấn nhụy trên màu úa Trên phím dương cầm hay máu xanh T.S. ÁC MỘNG RỪNG KHUYA Lại ác mộng bởi rừng khuya tàn bạo đấy Thịt xương người vương vãi lối anh đi Nhưng ánh mắt không căm thù đỏ cháy Vì yêu em trên cây lá đọng sương mai Anh chiến đấu nhọc nhằn như cỏ dại Thoảng trông em tà áo mỏng vai gầy Ôi hạnh phúc anh thấy mình nhỏ bé Chép tình yêu trên trang giấy trắng thơ ngây Đời lữ khách biết bao giờ yên nghỉ Giữa rừng khuya nằm đợi bóng sao mai Để một thoáng giấc mơ còn kinh dị Dáng em buồn bên suối nhỏ mây bay T.S. TỰ TÌNH Còn nghe được tiếng ve sầu Còn yêu đốm lửa đêm sâu bịt bùng Quê người trên đỉnh trường sơn Cho ta gửi một nỗi hờn thiên thu T.S. Việt Nam 4-4-14 C.D.M.